De afgelopen drie jaar
zijn in Nederland in totaal meer dan een miljoen identiteitsdocumenten
opgegeven als vermist of gestolen. Het aantal meldingen van identiteitsfraude
in 2018 is dan ook verdubbeld ten opzichte van 2016. (Bron: Radar)
De
Volkskrant meldde op 17 juli 2019 dat ongeveer 1,2 miljoen Nederlanders (8,5 procent
van de internetgebruikers van 12 jaar of ouder) vorig jaar het slachtoffer zijn
geweest van een vorm van digitale criminaliteit. Fraude bij online aankopen
komt het meest voor, en vooral jongeren lopen risico, zo blijkt uit onderzoek van het CBS.
Wij zijn dus slordig met
onze privacy en identiteit in het fysieke leven en dat geldt ook voor ons leven
online. Soms is het inderdaad gewoon slordigheid, maar vaak is het ook
onwetendheid, soms zelfs zelfoverschatting. Leerlingen zijn digitale
veelgebruikers zijn en hebben veel vertrouwen in hun eigen digitale kunnen. Ze
doen hun digitale kennis en vaardigheden naar eigen zeggen op in hun vrije tijd
en worden daarbij geholpen door hun ouders. Dat meldt Kennisnet in de Monitor
Jeugd en Media 2017. Voor de Monitor 2017 ( en dit is nu het meest recente onderzoek)
zijn leerlingen in de leeftijd van 10 tot en met 18 jaar geënquêteerd.
Vaak overschatten die jongeren hun eigen kennis. Zij zeggen ook dat school nauwelijks een rol speelt
in het bijbrengen van mediawijsheid, dus alle ’kennis’ is zelf opgedaan. Uit de
Monitor blijkt in elk geval dat veel leerlingen moeite hebben op internet te
zoeken en informatie op waarde te schatten. Daar ligt dan een schone taak voor
de Mediathecaris op elke school, zou ik zo zeggen, maar dat weten we allemaal
al lang. School heeft ook een taak bij het aanleren van vaardigheden als het
bewaken van de privacy en internetveiligheid. Nidal (10) zegt in de Monitor:
“over virussen en veilig internet en zo; daar zouden we meer over moeten
krijgen op school.”
Om veiligheid en privacy
in de klas bespreekbaar te maken zou je - om te beginnen - gebruik kunnen maken
van de ‘25 vragen over internet’ die Kennisnet publiceerde op Leraar24.nl. 100 Vragen zijn verdeeld over vier
artikelen:
- Hoe bewaak jij je privacy op internet? (Zie boven)
- Hoe was het vandaag op internet?
- Wat is voor jou goed en fout op internet?
- Naar welke vlogs kijk jij?
Specifiek over
identiteitsfraude gaat een les van Bureau
Jeugd en Media. Leerlingen weten na de les wat identiteitsfraude en identiteitsdiefstal
is, dat het strafbaar is en hoe je jezelf er tegen kunt beschermen.
In de Cyberskilltest (Hoofdpartners onder meer KPN en Google)
krijg de leerling direct uitleg en praktische tips om zijn ‘skills’ te
verbeteren. Als alle vragen beantwoord zijn, zien ze hun eindscore. Je krijgt
dan tevens een lijst met aandachtspunten om veiliger online te zijn. Zeer goed
te doen door leerlingen. Ze leren bijvoorbeeld de ‘Volg-me-niet’-optie van je
browser aan te zetten en hoe je ervoor moet zorgen dat Google je zoek- en
surfgedrag niet bijhoudt en hoe je een Wifi netwerk kunt gebruiken of juist
niet. Je kunt trouwens de test heel goed klassikaal uitvoeren op een digibord.
De hoofdsite Alert online volgt ook het nieuws over cybersecurity
en is een bron van informatie. Alert online is ook actief op onder meer Facebook.
Leuk om individueel aan
leerlingen voor te leggen is de Veilig internetten quiz. Op de site van veilig internetten van de overheid vind je verschillende
thema's. Eén thema is bijvoorbeeld Privacy. Andere thema’s zijn Basisbeveiliging, Mobiel en Sociale
media.
Op initiatief van ROC ID
College in Woerden is de Nederland Veiligonline Quiz ontwikkelt. Ook deze zelf-check kun je
prima op het digibord met de hele klas doen. Op de site zelf
vind je heel veel
informatie. over het veilig gebruiken van sociale media en virusbeveiliging.
Ook Microsoft
ontwikkelde een Veilig
internet quiz, die je prima klassikaal op het digibord kunt doen.
Een volledige
lessenserie wordt aangeboden door Waag/technology &
society, Bits of Freedom en Netwerk Democratie. In de serie is er extra aandacht aan de techniek
achter internet en de bescherming van dataverkeer. De Baas Op Internet bestaat uit 6 lesmodules om bewustwording
over het internet te vergroten. Leerkrachten kunnen werkbladen en instructie
gratis downloaden. Onder meer Privacy, Datasporen en Algoritmes worden
behandeld. De doelgroep beslaat groep 7 en 8 van de basisschool en klas 1 en 2
van de middelbare school. Doel is kennis opbouwen om beter in staat te zijn om
hun eigen internetgedrag te doorgronden en hun (online) privacy te beschermen.
Bewustwording, keuzevrijheid en handelingsvermogen staan hierbij centraal.
Het handboek Het
web dat we willen voor tieners is te downloaden, evenals het bijbehorende lesmateriaal. De lessen in het handboek zijn ontworpen
door leerkrachten, voor leerkrachten in heel Europa en daarbuiten. Het Handboek
voor opvoeders is eveneens gratis te downloaden en helpt leerkrachten om vraagstukken
rond het online gedrag van jongeren te integreren in hun lesprogramma.
Wil je echt degelijk aan
de slag met je leerlingen en ze een nieuwe digitale persoonlijkheid aanbieden:
ga dan (data)detoxen! “Heb jij het gevoel dat je digitale persoonlijkheid je
stilletjes uit handen glipt? Geef je eraan toe om veel apps te installeren? Heb
je iets te vaak “Ik ga akkoord” aangeklikt? Ben je de tel kwijt van het aantal
accounts dat je hebt aangemaakt? Dan heb je misschien minder controle over je
digitale leven dan je eigenlijk zou willen. Dit kan anders! De Data Detox Kit
is een kuur waarmee je zelf aan de slag gaat. Het kost je dagelijks minder dan
een half uurtje en duurt acht dagen. Daarna is jouw digitale ik er een stuk
beter aan toe – en heb je meer controle.”, aldus de inleiding van de Kit. (data-detox.nl)
Als je er mee aan de
slag gaat hoef je dat natuurlijk niet over acht dagen uit te smeren, je kunt de
tijd zelf indelen. Verder kun je ook The
Glass Room Experience nog downloaden. Dit is een tentoonstelling die bij de Data Detox Kit
hoort. Je zou de affiches kunnen sealen of op hardboard kunnen plakken en
in de klas tentoon kunnen stellen.
Privacy en veiligheid
zijn ook onderwerpen van het veel omvattender Nationaal Media Paspoort.
Het Nationaal Media Paspoort voor het Voortgezet Onderwijs Onderbouw en
Bovenbouw bestaat uit 7 lessen of activiteiten, die tussen de 40 en 140 minuten
in beslag nemen en dus in een of meerdere lessen behandeld kunnen worden. De 7
thema’s van het programma zijn:
- Weet wat je ziet
- Bewaak je identiteit
- Wat je geeft krijg je terug
- Houd de klok in de gaten
- Maak goede keuzes
- Bescherm je privacy
- Zorg voor je eigen veiligheid
Bij elke activiteit
wordt aangegeven welke VO kerndoelen worden nagestreefd, maar ook welke 21ste
eeuwse vaardigheden worden ontwikkeld en welke werkvormen uit het eindadvies
Onderwijs 2032 worden toegepast. Ook dit materiaal is gratis te downloaden.
N.B. Ik heb me hierboven
alleen beperkt tot gratis en laagdrempelige initiatieven, waardoor
bijvoorbeeld Veilig en verstandig online hier niet besproken zijn.
Zie ook: Je hebt wel iets te verbergen
