dinsdag 11 maart 2014

Outline-tool en OneNote

Bijna iedereen (ook in het voortgezet onderwijs) vindt van zichzelf dat hij prima met de computer overweg kan. Teksten typen en ‘professioneel’ opmaken, een spreadsheetje maken, niemand draait er zijn hand voor om. Maar, het is net als met zoeken op internet: als je niet weet wat er allemaal mogelijk is, ben je snel tevreden. Zo werkt ook bijna iedereen met Office, maar als ik de Outline-tool noem of OneNote ben ik bang dat maar weinigen weten waarover ik het heb. Beide tools zijn echter zeer bruikbaar voor het onderwijs.

Veel leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben moeite met het schrijven van een samenhangende tekst waarin zij hun ideeën als een mooi geheel structureren en presenteren. Het schrijven van zo’n tekst is dan ook een complexe cognitieve vaardigheid. Natuurlijk wordt er ergens in het curriculum aandacht besteed aan schrijfvaardigheden. Ook de opbouw van een tekst komt hier aan de orde. Maar dat Word een handige tool heeft om je planningsstrategie makkelijker en overzichtelijker te maken weet niet iedereen. Een outline of tekstplan bevat eigenlijk niet meer dan een hiërarchisch lijstje met ideeën voor je betoog. Maar door te werken met een tekstplan is de cognitieve belasting voor de schrijver veel minder. Dit komt omdat diegenen die met een tekstplan werken tijdens het schrijven zelf op minder aspecten tegelijk hoeven te letten. Zij hoeven bijvoorbeeld dan niet meer na te denken over wat er waar in de tekst moet komen te staan en hoe zij hun ideeën willen ordenen, waardoor zij meer geheugenruimte over hebben voor het formuleren en reviseren van de tekst. Je kunt dat natuurlijk ook gewoon analoog op papier doen, maar vooral het (elektronisch) schuiven en opnieuw ordenen van de tekst in een tekstverwerker als Word geeft duidelijke meerwaarde.



Standaard tekstverwerkingsprogramma’s bevatten trouwens uiteenlopende tools die gebruikers kunnen helpen bij het schrijven. Sommige tools zijn algemeen bekend, zoals knippen, kopiëren of plakken van tekst/afbeelding, of het controleren van de spelling of grammatica. Andere tools zijn onbekender en worden dus niet, of nauwelijks gebruikt. Zo komen leerlingen bij het knippen en plakken vaak in een chaos van opmaak terecht, die zij met de simpele oplossing Ctr-a (alles selecteren) en Opmaak wissen weer teniet kunnen doen. Het zijn basisvaardigheden waarvan ik in de Mediatheek vaak zie dat leerlingen deze niet beheersen.

De Outline-tool (Overzicht in Word) is ook een uitstekend hulpmiddel voor de begeleiding van werkstukken. Het ordent de ideeën om ze vervolgens bespreekbaar te maken in een begeleidend overleg. En juist het organiseren en uitwerken van een goedlopende tekst blijkt vaak een struikelblok voor leerlingen.

Er zijn echter wel wat voorwaarden:

  • Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van een elektronische Outline-tool bijdraagt aan de tekstkwaliteit wanneer leerlingen zich van tevoren nog niet in het domein hebben verdiept, wat dus bij een (eind)werkstuk vaak het geval is. Wanneer zij dit wel hebben gedaan, maakt het voor de tekstkwaliteit geen verschil of zij eerst nog een plan maken met een Outline-tool of niet.
  • Daarnaast blijkt uit de verschillende onderzoeken dat de effecten van de Outline-tool op de tekstkwaliteit vooral zichtbaar zijn bij leerlingen die voor een tweede of volgende keer deze tool gebruiken. Een eerste ervaring met de Outline-tool leidde in onderzoek niet of nauwelijks tot een verbetering van de tekstkwaliteit. Na een tweede ervaring hielp het leerlingen echter wél met het uitwerken en presenteren van hun tekst. Dat geldt ook voor cognitieve belasting: die verminderde pas bij herhaald gebruik van de tool. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het proces van het leren werken en plannen met de tool in eerste instantie het leerproces in de weg staat. Leerlingen moeten zich de Outline-tool en de bijbehorende outlinestrategie eigen maken. Voor ons betekent dat dat leerlingen ergens in het curriculum al voordat ze aan hun eindwerkstuk beginnen ervaring zouden moeten opdoen met de Outline-tool.


Overzicht (Outline) in Word is in elke fase van het proces te gebruiken. Kom je met een lange tekst in de problemen en ben je het overzicht kwijt, dan klik je op Beeld - Overzicht en ga je de tekst opnieuw ordenen. Je kunt ook je werkstuk of verslag beginnen met het aanzetten van Overzicht. Als je dan ook nog eens standaard het Navigatievenster (Word 2010, Documentstructuur in Word 2007) aanzet heb je altijd links van het scherm een duidelijk kader, ook wanneer je aan het schrijven bent. Hoe een en ander werkt zie je hier:



OneNote is een notitietool, zoals ook EverNote en Google-Keep tools zijn om notities te bewaren. De tool is gewoon geïntegreerd in je Office-pakket. Een notitietool kun je zien als een kladblok waarin je allerhande zaken die je tegenkomt: artikelen, notities, documenten, afbeeldingen, filmpjes, schermafbeeldingen et cetera opslaat. Je kunt zelf ook losse notities van ideeën die bij je opkomen toevoegen. Dat is handig, zeker als dit gekoppeld is aan de cloud van Microsoft, Office 365, waardoor je snel met andere gebruikers kunt delen. Op onze school gebruiken wij echter Google-apps voor scholen. Voor ons zou Google-Keep misschien handiger zijn, maar Google-Keep biedt niet de mogelijkheden die OneNote biedt.
Ook omdat veel docenten hun lessen toch nog voornamelijk in Office voorbereiden kunnen ze makkelijk gebruikmaken van OneNote dat met Office volledig geïntegreerd is. Je maakt net zo makkelijk tekstuele aantekeningen als krabbels. Daarnaast kun je allerlei bronnen invoegen. Je kunt allerlei knipsels, plaatjes en zelfs filmpjes verzamelen in OneNote. Het programma heeft een handige functie om een deel van het scherm als plaatje in te voegen. Je kunt ook vanuit andere programma’s of vanaf internet zaken in OneNote plakken. Je kunt jouw (Office) documenten, films en afbeeldingen in OneNote klaarzetten in handige mapjes die je zelf met tabs en hoofdstukken kunt indelen.

Een voordeel van OneNote is dat je het als digibordsoftware kunt gebruiken. Je opent dan OneNote met F11 en maakt daarmee de pagina beeldvullend. Vervolgens open je de Werkbalk Tekenen van OneNote en dan is het tekengereedschap op het bord te gebruiken. Je kunt makkelijk inspelen op vragen van leerlingen en zo een nieuwe notitie openen die je dan vervolgens weer kunt uitwerken. Je kunt bijvoorbeeld op afbeeldingen tekenen en krabbels toevoegen tijdens de les. OneNote heeft als aardigheidje dat het - net als met onze ActivInspire software - handgeschreven notities kan omzetten naar tekst. Waarom dan niet gewoon met Activ software? Het is gewoon handiger met OneNote. De uitwisseling van de Microsoftonderdelen binnen Activ is bij lange na niet altijd optimaal. Het vergt nogal wat handelingen en kennis van de software en die kennis hebben veel docenten niet.



Nadeel: het werkt wel even wat anders dan je gewend bent. Zo ontbreekt De knop ‘Opslaan’, OneNote slaat je werk automatisch op. Je kunt even gauw wat krabbelen, en je hoeft je niet druk te maken waar je het wilt opslaan. De volgende keer ga je direct verder waar je gebleven was. Het gemaakte werk in OneNote kun je weer wel exporteren naar andere formaten, bijvoorbeeld PDF. Notities maken gaat makkelijker met OneNote dan met een tekstverwerker. In tegenstelling tot Word kun je in OneNote overal op de pagina direct iets invoeren.

Volg hier een webinar van Technologie & Onderwijs over OneNote:

Geen opmerkingen:

Een reactie posten