dinsdag 7 februari 2012

Informatie: Van Tamtam tot internet

Een boek is opgebouwd uit informatie en een cd bevat informatie, voor ons is dat normaal taalgebruik. Vóór de Tweede Wereldoorlog zou niemand dit gezegd kunnen hebben. Misschien sprak je over kennis in een boek en over muziek, die was vastgelegd op plaat, maar niet over informatie. En dat is interessant want inmiddels is informatie in ons taalgebruik een sleutelwoord. James Gleick, journalist en redacteur van de New York Times, geeft in Informatie: Van tamtam tot internet een overzicht van meer dan vijfduizend jaar informatieproductie en benadert het begrip informatie theoretisch vanuit een wetenschappelijke hoek. De informatieheorie verklaart de link tussen de geschiedenis van de menselijke informatieproductie en de informatieovervloed van nu. Het moment van overgang naar die informatieovervloed ligt na de oorlog - in 1948. Toen ontwikkelde door de transistor de ontluikende computerindustrie verder en introduceerde Claude Shannon de nieuwe informatietheorie en het begrip Bit. Bits maakten informatie meetbaar. Er ontstond informatieopslag, -verwerking en het terugvinden van informatie. Inmiddels zijn we informatie beu en lijden we aan een overvloed aan informatie.
Aan de hand van biografieën van sleutelfiguren in de geschiedenis van de informatie, van Morse tot Gödel, beschrijft Gleick in Informatie de manieren waarop wij in de loop van de tijd met elkaar op afstand hebben leren communiceren, te beginnen met de tamtam, via het boek, de telex, de telefoon, de fax, naar de bits en bites van dit moment. De conclusie van de auteur is dat wij overspoeld worden met informatiestromen, maar dat informatie nog geen kennis is. Gleick besteed veel aandacht aan de in de geschiedenis van de mensheid steeds terugkerende droom om alle bestaande kennis op één plek te verzamelen, ordenen en ontsluiten. Hij verhaalt over de daadwerkelijke pogingen daartoe, zoals de bibliotheek van Alexandrië en de diverse encyclopedieën. Om Wikipedia kan hij natuurlijk ook niet heen. Het mooie van Wikipedia is natuurlijk dat je te zien krijgt hoe kennis soms ter discussie staat, aldus Gleick. We kunnen er sind Wikipedia niet meer omheen: bij pogingen om kennis vast te leggen gaat het altijd om voorlopige en vaak betwiste kennis. Wikipedia maakt ons gevoeliger voor het gegeven dat we kennis en bronnen nooit op face value kunnen vertrouwen.
De uitgave biedt de doorsnee mediathecaris dus geen kant en klare oplossing voor het altijd voortdurende conflict om de meest waarheidsgetrouwe bronnen te leveren. Winkler Prins, Wikipedia, een boek een krant: alles is slechts een benadering van de waarheid. Maar er is tegenwoordig ook nog wat anders aan de hand: gewone en wetenschappelijke feiten worden overspoeld door onbenullige trivia of emotionele uitingen die voor standpunten en kennis moeten doorgaan. Zoeken en filteren in deze informatiebrij, daar gaat het bij de mediawijze gebruiker om. Dit vastgesteld hebbende zit je als docent of mediathecaris met het probleem dat de informatieschijf van leerlingen nu eenmaal minder vol is dan die van ouderen en dat daardoor hun oordeelsvermogen ook nog minder is ontwikkeld om de informatie kritisch te filteren. Ze hebben ons dus nodig, als gids. Herstel van het evenwicht tussen feiten, kennis en emotie is volgens mij een van de grootstse  opdrachten van het huidige onderwijs. Accepteer als docent daarom nooit Wikipedia of ‘Google’ als enige bron. Het komt nog veel te vaak voor dat leerlingen daar mee weg komen. De mediatheek biedt als ondersteuning op Delicious bruikbare en betrouwbare bronnen voor ons onderwijs aan. Met het raadplegen van meerdere bronnen komen we toch aardig dicht in de buurt van ‘de waarheid’ en leerlingen leren daardoor ook dat bronnen en interpretaties verschillen. En belangrijker nog, zij vormen uiteindelijk een eigen mening en leren zelf te oordelen.


Weten we nog wel wat informatie eigenlijk is en wat het betekent voor ons denken en handelen? Chris Kijne spreekt in Gesprek op 2 met James Gleick:


Informatie is te leen in de Mediatheek.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten